Nếu bạn cho một con chuột thí nghiệm ăn kiêng, cắt giảm lượng calo của con vật từ 30 đến 40%, trung bình nó sẽ sống lâu hơn khoảng 30%. Việc hạn chế lượng calo không quá nghiêm trọng đến mức động vật bị suy dinh dưỡng, nhưng nó phải đủ mạnh để gây ra một số thay đổi sinh học quan trọng.

Các nhà khoa học lần đầu tiên phát hiện ra hiện tượng này vào những năm 1930 và trong 90 năm qua, nó đã được nhân rộng ở các loài từ giun đến khỉ. Các nghiên cứu tiếp theo cũng phát hiện ra rằng nhiều động vật bị hạn chế calo ít có khả năng mắc bệnh ung thư, các bệnh mãn tính khác liên quan đến lão hóa.

Nhưng bất chấp mọi nghiên cứu trên động vật, vẫn còn rất nhiều điều chúng ta chưa biết. Các chuyên gia vẫn đang tranh luận về cách thức hoạt động của nó và liệu số lượng calo tiêu thụ hay khoảng thời gian chúng được ăn (còn được gọi là nhịn ăn gián đoạn) mới quan trọng hơn.

Và vẫn còn băn khoăn không biết liệu ăn ít hơn có thể giúp con người sống lâu hơn hay không? Các nghiên cứu về tuổi thọ thực tế rất ít và khó thực hiện vì chúng mất rất nhiều thời gian.

Dưới đây là những gì các nhà khoa học đã biết được cho đến nay, chủ yếu thông qua các nghiên cứu trên động vật và họ nghĩ nó có ý nghĩa gì đối với con người.

Tại sao cắt giảm lượng calo lại làm tăng tuổi thọ?

Theo The New York Times, các nhà khoa học không biết chính xác tại sao ăn ít lại khiến động vật hoặc con người sống lâu hơn, nhưng nhiều giả thuyết thiên về hướng tiến hóa.

Trong tự nhiên, động vật trải qua thời kỳ ăn uống no nê và đói kém, tổ tiên loài người chúng ta cũng vậy. Do đó, cả chúng và chúng ta đã tiến hóa để tồn tại và phát triển không chỉ trong những mùa dư thừa mà cả những mùa thiếu thốn.

Giáo sư về sinh lý học tế bào James Nelson, Trung tâm Khoa học Y tế, Đại học Texas ở San Antonio, cho biết, một giả thuyết cho rằng, ở cấp độ tế bào, việc hạn chế lượng calo khiến động vật có khả năng phục hồi tốt hơn trước các tác nhân gây căng thẳng về thể chất.

Ví dụ, những con chuột bị hạn chế calo có khả năng kháng độc tố cao hơn và phục hồi nhanh hơn sau chấn thương.

Một lời giải thích khác liên quan đến thực tế là ở cả người và động vật, việc ăn ít calo hơn sẽ làm chậm quá trình trao đổi chất. Phó giáo sư Kim Huffman, Trường Y thuộc Đại học Duke, người đã nghiên cứu việc hạn chế calo ở người, cho biết, có thể là việc cơ thể càng ít phải trao đổi chất thì cơ thể càng sống lâu hơn. Bạn biết đấy, chỉ cần quay bánh xe chậm lại và lốp xe sẽ bền hơn.

Việc hạn chế calo cũng buộc cơ thể phải dựa vào các nguồn nhiên liệu khác ngoài glucose, nguồn mà các chuyên gia về lão hóa cho rằng có lợi cho sức khỏe trao đổi chất và cuối cùng là kéo dài tuổi thọ.

Một số nhà nghiên cứu đã chỉ ra một quá trình được gọi là quá trình tự thực. Có thể hiểu đơn giản đó là cách các tế bào “tự ăn” tức làm cho mất đi và “tái chế” tức tạo ra các thành phần của chính mình để đổi mới. Điều này giúp các tế bào hoạt động tốt hơn và giảm nguy cơ mắc một số bệnh liên quan đến tuổi tác.

Có một vài trường hợp ngoại lệ đáng chú ý về mối liên hệ giữa tuổi thọ và việc hạn chế lượng calo. Nổi bật nhất là một nghiên cứu mà TS Nelson công bố năm 2010 trên những con chuột có gen đa dạng. Ông phát hiện ra rằng một số con chuột sống lâu hơn khi chúng ăn ít hơn, nhưng tỷ lệ phần trăm lớn hơn thực sự có tuổi thọ ngắn hơn.

Nghiên cứu của Tiến sĩ Nelson không phải là nghiên cứu duy nhất không tìm thấy lợi ích chung về tuổi thọ của việc hạn chế calo. Ví dụ, hai nghiên cứu được thực hiện trên khỉ trong hơn 20 năm, được công bố vào năm 2009 và 2012, đã báo cáo những phát hiện trái ngược nhau.

Động vật trong cả hai thí nghiệm đều cho thấy một số lợi ích sức khỏe gắn liền với việc hạn chế calo, nhưng chỉ có một nhóm sống lâu hơn và có tỷ lệ mắc các bệnh liên quan đến tuổi tác thấp hơn, như bệnh tim mạch và tiểu đường.

Nhịn ăn gián đoạn có liên quan gì?

Trước những kết quả không thống nhất này, một số nhà nghiên cứu tự hỏi liệu có thể có một biến số khác quan trọng bằng hoặc thậm chí quan trọng hơn số lượng calo mà một con vật ăn đó là cửa sổ thời gian mà họ ăn chúng.

Điểm khác biệt chính giữa hai thử nghiệm trên khỉ là trong nghiên cứu năm 2009, được thực hiện tại Đại học Wisconsin, những con vật bị hạn chế calo chỉ được ăn một bữa mỗi ngày và các nhà nghiên cứu đã lấy đi mọi thức ăn thừa vào buổi chiều muộn. Vì vậy, những con vật này được buộc phải nhịn ăn khoảng 16 giờ.

Trong nghiên cứu năm 2012 do Viện Lão hóa Quốc gia thực hiện, các con vật được cho ăn hai lần một ngày và thức ăn được để qua đêm. Những con khỉ Wisconsin sống lâu hơn.

Có ý kiến cho rằng mặc dù việc hạn chế lượng calo là quan trọng để kéo dài tuổi thọ, nhưng lượng thời gian dành cho việc ăn và không ăn mỗi ngày cũng quan trọng không kém. Và điều đó có thể xảy ra không chỉ với động vật mà còn với con người.

Điều đó có nghĩa gì đối với chúng ta?

Thật khó để trả lời dứt khoát liệu việc nhịn ăn gián đoạn, hạn chế lượng calo hay kết hợp cả hai có thể khiến con người sống lâu hơn hay không.

Tiến sĩ Nelson nói: “Tôi không nghĩ chúng tôi có bất kỳ bằng chứng nào cho thấy nó kéo dài tuổi thọ ở con người. Nhưng điều đó không có nghĩa là nó không có tác dụngchỉ là rất khó có được bằng chứng vì phải mất cả đời để có được dữ liệu đó”.

Một thử nghiệm lâm sàng – được đặt tên là nghiên cứu Calerie – đã cố gắng trả lời câu hỏi này bằng cách kiểm tra xem việc cắt giảm 25% lượng calo trong 2 năm ảnh hưởng đến một loạt các phép đo liên quan đến lão hóa như thế nào. Hơn 100 người trưởng thành khỏe mạnh đã được tư vấn về kế hoạch bữa ăn và được tư vấn thường xuyên để giúp họ đạt được mục tiêu ăn kiêng.

Nhưng vì rất khó giảm lượng calo nên những người tham gia cuối cùng chỉ có thể giảm lượng tiêu thụ khoảng 11%.

So với những người tham gia đối chứng, những người ăn kiêng đã cải thiện một số khía cạnh về sức khỏe chuyển hóa tim mạch, bao gồm huyết áp và độ nhạy insulin, đồng thời họ có mức độ thấp hơn của một số dấu hiệu viêm.

Nghiên cứu cũng bao gồm ba thước đo về “tuổi sinh học”, so sánh các xét nghiệm máu được thực hiện vào đầu và cuối hai năm. Hai trong số các thử nghiệm không tìm thấy sự cải thiện ở cả hai nhóm, nhưng thử nghiệm thứ ba, nhằm mục đích đo lường tốc độ già đi của mọi người, đã cho thấy sự khác biệt ở những người ăn kiêng.

TS Huffman, người tham gia thử nghiệm, cho biết việc hạn chế calo “không làm cho con người trẻ hơn nhưng nó khiến tốc độ già đi của họ chậm hơn”.

Bất chấp gần một thế kỷ nghiên cứu, vẫn còn phải mất nhiều thời gian để các chuyên gia có thể nói chắc chắn liệu những lợi ích về tuổi thọ được thấy ở động vật có áp dụng cho con người hay không.

Một số nghiên cứu đưa ra lý do để tin rằng việc hạn chế lượng calo và nhịn ăn gián đoạn sẽ giúp bạn sống lâu hơn và có thể mang lại những lợi ích ngắn hạn, đặc biệt là khi nói đến sức khỏe tim mạch và trao đổi chất. Nhưng cũng có thể việc ăn ít hơn không có tác dụng gì nhiều hơn là khiến bạn đói.