Ngày 12/12, tại Hà Nội, Bộ Y tế tổ chức hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá. 

Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết, với những gánh nặng bệnh tật do sử dụng thuốc lá gây ra, công tác phòng chống tác hại của thuốc lá đang trở thành vấn đề y tế công cộng được ưu tiên hàng đầu trên thế giới.

Sử dụng thuốc lá đang chuyển nhanh từ các nước phát triển sang các nước đang phát triển, gây ra những tác hại đối với sức khỏe, kinh tế và môi trường cho các nước, trong đó có Việt Nam. 

“Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), 90% bệnh nhân mắc bệnh ung thư phổi, 75% bệnh nhân mắc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính là do sử dụng thuốc lá. Tại Việt Nam, mỗi năm có ít nhất 40.000 ca tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá”, Bộ trưởng Lan nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng, các giải pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả mà các quốc gia đang nỗ lực ưu tiên thực hiện gồm thực hiện môi trường 100% không khói thuốc, in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh chiếm diện tích lớn trên bao bì sản phẩm thuốc lá, tăng thuế thuốc lá…  

Dù vậy, công tác phòng chống tác hại thuốc lá vẫn còn nhiều khó khăn. Tỷ lệ hút thuốc đã giảm nhưng Việt Nam vẫn còn nằm trong nhóm các nước có số người hút thuốc lá cao trên thế giới, với 38,9% nam giới trên 15 tuổi tại Việt Nam hút thuốc.

Tình trạng phơi nhiễm với khói thuốc còn khá phổ biến tại các nhà hàng, quán bar và một số nơi tập trung đông người.

Thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp, gần thấp nhất trong khu vực ASEAN. Giá các sản phẩm thuốc lá rẻ trong khi thu nhập bình quân đầu người tăng. Các sản phẩm thuốc lá được bày bán khắp nơi, tạo điều kiện dễ dàng cho người dân tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá, đặc biệt là lứa tuổi thanh thiếu niên.

Bên cạnh đó, trong những năm gần đây xuất hiện các sản phẩm được gọi là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisa. Việc sử dụng thuốc lá điện tử đang tăng nhanh đặc biệt trong lứa tuổi học sinh. 

Những khó khăn này ảnh hưởng lớn tới các nỗ lực phòng, chống tác hại của thuốc lá và là những nguyên nhân quan trọng dẫn đến nguy cơ làm cho tỷ lệ hút thuốc gia tăng trở lại nếu chúng ta không tiếp tục có các biện pháp quyết liệt và kịp thời.

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam, chúc mừng Việt Nam đã giảm được tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở cả người lớn và thanh thiếu niên trong những năm qua. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên giảm một nửa.

“Đây là những kết quả rất đáng khích lệ, tuy nhiên, hiện nay chúng ta chưa đạt tiến bộ đủ nhanh để hiện thức hóa các mục tiêu đã đặt ra. Một trong những lý do là thuế thuốc lá rất thấp.

Các sản phẩm thuốc lá tại Việt Nam thuộc hàng rẻ nhất trên thế giới. Người trẻ dễ hút thuốc hơn, người trưởng thành khó có động lực bỏ thuốc”, đại diện WHO nhấn mạnh. 

Bà cũng bày tỏ quan ngại khi tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ở giới trẻ đang ở mức báo động. Tình trạng này sẽ tạo ra một thế hệ mới nghiện nicotine, đe dọa đảo ngược những thành tựu Việt Nam đã đạt được trong thời gian qua. 

“Chúng ta phải làm tất cả những gì có thể để bảo vệ người trẻ tuổi trước bất kỳ sản phẩm nào. Việc này cũng giống như đưa cho họ một liều “vaccine” khi còn trẻ để bảo vệ họ trong suốt cuộc đời”, TS Angela nhấn mạnh. 

WHO khuyến nghị Việt Nam tăng thuế thuốc lá và giá thuốc lá. Đồng thời, kêu gọi Quốc hội Việt Nam cấm thuốc lá điện tử và các sản phẩm nung nóng. 

“Nạn dịch thuốc lá là một trong những mối đe dọa lớn nhất mà cộng đồng thế giới phải đối mặt. Việt Nam sẽ không phải chiến đấu một mình trong cuộc chiến này”, đại diện WHO nhấn mạnh. 

PGS.TS Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, cho biết thêm, tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới trưởng thành nước ta hiện giảm xuống còn gần 39%. Tỷ lệ hút thuốc lá trong thanh thiếu niên cũng giảm đáng kể. 

“Tuy nhiên, công tác phòng chống tác hại thuốc lá vẫn còn nhiều thách thức rất lớn. Chưa ở đâu thuốc lá rẻ như ở Việt Nam, chưa ở đâu thuốc lá dễ tiếp cận như ở Việt Nam. Bên cạnh đó là sự gia tăng tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở phụ nữ, ở giới trẻ”, PGS Khuê nói. 

Theo ông, thuốc lá truyền thống gây chết từ từ nhưng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có thể gây hậu quả ngay lập tức, thậm chí tử vong. Vì thế, chúng ta cần nỗ lực nhiều hơn nữa để cùng nhau ngăn chặn, đẩy lùi “đại dịch” thuốc lá, trong đó có xem xét sửa đổi luật.