Hàng loạt trường hợp ngưng tim khi chơi thể thao

Trong một trận bóng đá cùng bạn bè, nam thanh niên P.T.B (20 tuổi) đột ngột gục xuống do ngưng tim. Vì không được ép tim ngoài lồng ngực, não B. bị thiếu oxy kéo dài, nguy cơ tổn thương rất lớn dù được điều trị hồi sức tại bệnh viện. 

Trường hợp đau lòng trở thành bài học cảnh tỉnh về “thời gian vàng” trong cấp cứu ngưng tim. Chỉ cần 4-6 phút thiếu oxy, não đã có thể tổn thương vĩnh viễn. P.T.B còn rất trẻ, nhưng chỉ vì chậm trễ trong can thiệp ban đầu mà khả năng hồi phục toàn diện bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

May mắn hơn B., một nam thanh niên 20 tuổi tại Hà Nội cũng đột ngột bất tỉnh khi đang tập gym được nhân viên phòng tập ép tim, gọi cấp cứu. Tại bệnh viện, các bác sĩ đã phải huy động lực lượng cấp cứu, hồi sức tích cực, tim mạch… để giành giật sự sống cho bệnh nhân. Sau điều trị tích cực, người bệnh đã tỉnh táo, được chỉ định cấy máy phá rung tim để phòng ngừa đột tử.

Một cụ ông (74 tuổi, quốc tịch Malaysia – Singapore), ngưng tim khi đang chơi tennis tại TPHCM. Một nhân viên y tế gần đó đã kịp thời tiến hành ép tim ngoài lồng ngực và duy trì liên tục trên đường vận chuyển.

Khi nhập viện, ông vẫn trong tình trạng ngưng tim – ngưng thở, song nhờ báo động đỏ nội viện huy động đa chuyên khoa, sau 45 phút hồi sức và can thiệp đặt stent mạch vành, bệnh nhân hồi phục hoàn toàn. Đây là một ca điển hình hiếm gặp khi bệnh nhân vẫn sống sót sau tới 95 phút hồi sức tim phổi (CPR).

Tập thể dục thế nào để an toàn cho trái tim?

Tập thể dục được ví như “liều thuốc miễn phí” giúp phòng ngừa bệnh tật, kéo dài tuổi thọ và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, những năm gần đây, không ít trường hợp bị đột quỵ, ngưng tim hoặc đột tử khi đang luyện tập, thậm chí ở người trẻ. 

Nói về cơ chế gây ra ngưng tim, PGS.TS Nguyễn Hoài Nam, Giảng viên cấp cao bộ môn Tim mạch, Đại học Y Dược TPHCM giải thích, hiện tượng này xảy ra khi nhu cầu oxy cơ thể tăng cao mà tim đập không kịp, dẫn truyền bị rối loạn.

Đối với người luyện tập thường xuyên, việc nhịp tim tăng cao có thể không gây ảnh hưởng đến sức khỏe. 

Tuy nhiên, ở những người không vận động hoặc ít vận động, nhịp tim tăng cao có thể gây rung thất, rung nhĩ. Lúc này, máu không kịp về tim cũng như đến các cơ quan khác, đặc biệt là mạch vành. Tình trạng này gây ra co thắt mạch vành, dẫn tới tử vong vì nhồi máu cơ tim cấp.

Chia sẻ với Dân trí, TS.BS Bùi Phạm Minh Mẫn, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM cơ sở 3, một trong những nguyên tắc quan trọng khi tập luyện là theo dõi nhịp tim. Nhịp tim phản ánh trực tiếp mức độ gắng sức của cơ thể.

Khi tập quá sức, tim phải hoạt động quá tải để bơm máu, làm tăng nguy cơ loạn nhịp, thiếu máu cơ tim hoặc ngưng tim đột ngột, nhất là ở những người có bệnh lý tiềm ẩn mà chưa được phát hiện.

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), những dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm cần chú ý khi tập thể dục bao gồm đau thắt ngực, khó thở đột ngột, chóng mặt, tim đập bất thường, vã mồ hôi lạnh và buồn nôn. Khi xuất hiện các triệu chứng này, cần dừng tập ngay và đến cơ sở y tế gần nhất.

Mỗi người có một ngưỡng nhịp tim an toàn khác nhau, phụ thuộc vào độ tuổi và thể trạng. Theo công thức phổ biến, nhịp tim tối đa bằng 220 trừ đi số tuổi. Khi tập luyện, chỉ nên giữ nhịp tim ở mức 50–85% nhịp tim tối đa.

“Ví dụ, một người 40 tuổi nên duy trì nhịp tim dao động trong khoảng 90–153 nhịp/phút khi tập. Việc dùng đồng hồ thông minh hoặc máy đo nhịp tim có thể giúp theo dõi liên tục và phát hiện bất thường kịp thời”, bác sĩ Mẫn dẫn chứng.

Bên cạnh việc theo dõi nhịp tim, yếu tố không thể bỏ qua là tình trạng mất nước và điện giải khi vận động.

Khi cơ thể vận động, đặc biệt là dưới thời tiết nóng ẩm hoặc tập cường độ cao, lượng mồ hôi mất đi rất lớn, kéo theo natri, kali và các chất điện giải quan trọng. Nếu chỉ bổ sung nước lọc mà không kèm điện giải, người tập có thể gặp tình trạng chuột rút, mệt mỏi.

“Với các bài tập dưới 1 giờ, chỉ cần uống nước lọc là đủ. Tuy nhiên, nếu tập kéo dài hoặc ra mồ hôi nhiều, cần dùng thêm nước bổ sung điện giải đúng cách”, bác sĩ Mẫn khuyến cáo.

Đối với từng nhóm tuổi, cách tập luyện và nhu cầu bổ sung nước – điện giải cũng có sự khác biệt rõ rệt.

Trẻ em và thanh thiếu niên có hệ điều hòa thân nhiệt chưa hoàn thiện, dễ bị sốc nhiệt nếu chơi thể thao dưới nắng gắt mà không uống đủ nước.

Người trưởng thành, dù thể lực tốt, vẫn cần tránh tập quá sức thường xuyên vì có thể gây rối loạn nhịp tim hoặc hội chứng quá tải.

Người cao tuổi lại có cảm giác khát giảm dần, dễ mất nước mà không nhận ra, đồng thời khả năng hồi phục sau gắng sức kém hơn.

Với người có bệnh nền như tăng huyết áp, suy tim, suy thận, việc bổ sung nước và điện giải cần có hướng dẫn cụ thể từ bác sĩ để tránh làm tình trạng nặng hơn.

Tập càng nhiều càng tốt?

Theo bác sĩ Mẫn, một sai lầm phổ biến hiện nay là cho rằng “càng tập nhiều càng tốt”. Trên thực tế, tập quá mức không những không mang lại lợi ích mà còn gây hại cho tim mạch và hệ miễn dịch.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người trưởng thành nên tập thể dục tối thiểu 150 phút mỗi tuần ở mức độ trung bình hoặc 75 phút ở mức độ mạnh, kết hợp với các bài tập tăng cường cơ bắp ít nhất 2 lần/tuần.

WHO không khuyến khích luyện tập với cường độ cao kéo dài mỗi ngày, trừ khi có huấn luyện viên chuyên môn và theo dõi y tế chặt chẽ.

Bên cạnh đó, PGS Nam cũng cho rằng, những người tập các môn thể thao gắng sức cần kiểm tra sức khỏe trước khi tham gia luyện tập để chọn các bộ môn phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe. 

“Nhiều thanh niên nhìn rất khỏe mạnh nhưng khi đo tim gắng sức hoặc siêu âm tim mới phát hiện ra bất thường về tim mạch. Nếu những người này vẫn tập luyện gắng sức mà không biết tình trạng sức khỏe của mình rất dễ ngưng tim đột ngột”, PGS Nam cho hay.

Bên cạnh đó, dù không có bệnh tim hay các bệnh lý khác, mọi người cũng không nên tập luyện những môn thể thao đối kháng, tập tạ, gym… trong tình trạng mệt mỏi, bị cảm lạnh, cúm, hoặc sau khi uống rượu, bia. 

Tập luyện khi cơ thể có nồng độ cồn quá cao có thể làm tăng nhịp tim và tuần hoàn máu. Khi gắng sức, nhịp tim sẽ tăng nhanh quá mức, có thể dẫn đến đột quỵ, đột tử.

Khuyến cáo thêm, bác sĩ Mẫn nhấn mạnh, tập thể dục đúng cách là phải biết lắng nghe cơ thể, tập vừa sức và đều đặn, nghỉ ngơi đủ để phục hồi. Mọi người cần luôn khởi động kỹ trước khi tập và hạ nhiệt dần sau khi tập.

Đặc biệt, với những người có tiền sử bệnh mạn tính, việc khám sức khỏe trước khi bắt đầu luyện tập là điều cần thiết. Tại Việt Nam, các cơ sở y tế đã triển khai nhiều chương trình tầm soát tim mạch, giúp người dân biết rõ nguy cơ cá nhân trước khi vận động mạnh.

Tập thể dục đúng cách không chỉ là hoạt động thể chất, mà còn là hành vi chăm sóc sức khỏe thông minh.

Theo bác sĩ, mọi người nên bắt đầu từ những bước nhỏ như đi bộ nhanh 30 phút mỗi ngày, uống đủ nước, theo dõi nhịp tim và dần nâng cấp mức độ tập luyện theo khả năng. 

Ngoài ra, người dân cũng nên trang bị kỹ năng hồi sức tim phổi cho bản thân để kịp thời sơ cứu cho những người xung quanh khi có vấn đề. Những ca được CPR sớm tại hiện trường hồi phục nhanh hơn đáng kể, dù thời gian ngưng tim dài. Ngược lại, các ca không được cấp cứu trước viện phải hồi sức lâu hơn và nguy cơ di chứng cao hơn.