Gần 2 năm trước, đúng ngày 30 Tết, trong khi nhiều gia đình đang quây quần bên nhau đón chào thời khắc năm mới, một cô gái trẻ đã bước vào ca mổ sinh tử để giành giật sự sống. Thực hiện ca đại phẫu là đội ngũ nhân viên y tế hùng hậu, tập hợp từ nhiều bệnh viện hàng đầu trong nước, cùng với sự hỗ trợ của các chuyên gia quốc tế.
Cô gái đó là Phạm Anh Thư, 21 tuổi, khi ấy là sinh viên Trường Đại học Công nghệ Thông tin và Truyền thông Thái Nguyên. Đang ở độ tuổi đẹp nhất, thế nhưng cuộc sống của cô gần như gắn liền với bệnh viện vì bệnh phổi giai đoạn cuối.
Thư mắc bệnh phổi đục lỗ hay bệnh lý u cơ trơn bạch huyết ở phổi, là một bệnh hiếm gặp và thường xảy ra ở phụ nữ trẻ. Bệnh tạo các kén khí trong phổi, lan tỏa và làm mất dần chức năng phổi.
Do đó, cô phải thở oxy dài hạn tại nhà, luôn cần người hỗ trợ cho các hoạt động sinh hoạt hằng ngày. Cô đã được quản lý, theo dõi tại Bệnh viện Phổi Trung ương từ năm 2020.
TS.BS Nguyễn Thị Bích Ngọc, Trưởng khoa Hô hấp, Bệnh viện Phổi Trung ương, cho biết, từ tháng 8/2023, bệnh nhân được đưa vào danh sách chờ ghép phổi vì tiên lượng rất xấu, mô phổi hoại tử thành kén, nhu cầu thở oxy là 24/24. Càng đến thời điểm Tết Nguyên Đán, tình trạng suy hô hấp của bệnh nhân càng nặng, tiên lượng tử vong cao. Thời gian sống của bệnh nhân chỉ tính bằng tháng nếu không được ghép phổi.
Trong những giờ phút ngấp nghé cửa tử đó, vận may đã mỉm cười với cô, với quà tặng cuộc sống, 2 lá phổi, từ nam thanh niên 26 tuổi (An Giang) bị chết não.
13h ngày 8/2 (29 Tết), Bệnh viện Phổi Trung ương đã kích hoạt khẩn cấp chương trình ghép phổi. Đúng ngày 30 Tết, hàng trăm y bác sĩ của nhiều bệnh viện tất bật chuẩn bị ca đại phẫu vô cùng ý nghĩa.
Bệnh viện Phổi Trung ương đã huy động khoảng 80 nhân lực trực tiếp tham gia ca ghép cùng với các chuyên gia khác từ Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Bệnh viện E, Bệnh viện Hữu nghị, Bệnh viện Tim Hà Nội và chuyên gia quốc tế.
TS.BSCC Đinh Văn Lượng, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, cho biết, 12 giờ sau mổ, cô gái trẻ đã tỉnh, tự thở những hơi thở đầu tiên của hai lá phổi mới trong những giọt nước mắt hạnh phúc của cả người bệnh và thầy thuốc.
Ngay trong ngày đầu tiên sau ghép phổi, người bệnh đã phục hồi tốt, các chỉ số hô hấp ổn định.
Sau 14 giờ, bệnh nhân đã được rút ống nội khí quản. Ngày thứ 2 sau mổ, bệnh nhân được tập phục hồi chức năng, tập tự ăn, tập ngồi, đứng, đi tại chỗ. Ngày thứ 3, để giúp phổi nở ra, các y bác sĩ vận động giúp bệnh nhân đi được trong 5 phút.
Ngày thứ 4, bệnh nhân tiếp tục tập đi, được rút dẫn lưu màng phổi 2 bên. Bệnh nhân đã có thể đi lại liên tục trong 15 phút trong khi trước đó bệnh nhân chỉ đi được 320m.
50 ngày sau, bệnh nhân được xuất viện.
Cái Tết tưởng như cuối cùng với Thư lại là bước ngoặt mở ra cánh cửa mới tràn đầy ánh sáng, để cuộc đời cô bước sang một trang mới. Cô gái được sống, được tiếp tục quay trở lại trường học.
“Cuộc sống hiện tại của em quá tốt, em có thể tự phục vụ bản thân, được tham gia các hoạt động mà trước đây em không thể. Trước đó, hầu như em không thể đi lại được, đi đâu cũng cần có người chở hoặc gọi xe để đi.
Còn giờ đây em có thể tự đi bộ, đi xe máy, đi học về có thể tự nấu cơm, điều mà trước đó em không thể làm được vì mất sức”, Thư vui vẻ nói.
Sự thành công của ca ghép phổi cho thấy các thầy thuốc Việt Nam đã làm chủ được những kỹ thuật đỉnh cao trong lĩnh vực ghép tạng. Đây là thành tựu tiêu biểu của ngành y tế Việt Nam, góp phần mang lại những giá trị to lớn cho sức khỏe người bệnh và nhân dân.
Câu chuyện về những lá phổi được hồi sinh tiếp tục mở ra những trang mới. Chỉ trong 1 tuần của tháng 4, Bệnh viện Phổi Trung ương đã phối hợp với các chuyên gia, đơn vị, các bệnh viện trong nước và quốc tế thực hiện thành công liên tiếp 2 ca ghép phổi cho 2 bệnh nhân mắc bệnh phổi giai đoạn cuối.
Trong đó, lá phổi của bệnh nhân nam 38 tuổi bị chết não được chuyển từ TPHCM ra Hà Nội để ghép cho chị Cấn Thị Phương (54 tuổi, Hà Nội). Đây cũng là lần đầu tiên phổi của người cho chết não được điều phối, vận chuyển hàng không, bảo quản nghiêm ngặt từ Nam ra Bắc để thực hiện ca ghép ngay trong đêm 11/4.
Thời gian vàng để ghép phổi chỉ vỏn vẹn 10 tiếng.
Năm 2018, chị Phương phát hiện có kén khí trong 2 phổi, 80% nhu mô phổi đã bị thay thế bởi các kén khí. Tình trạng này khiến chị bị suy hô hấp mạn tính, khó thở tăng dần, chị gặp nhiều khó khăn trong vận động, di chuyển trong khoảng cách 200m.
Từ năm 2023, chị bắt đầu thở oxy 6 tiếng mỗi ngày tại nhà, tiên lượng tử vong rất cao. Đầu năm nay, bệnh nhân đã có nhiều đợt nằm hồi sức tích cực.
Bật khóc khi nhớ lại thời điểm tỉnh lại sau ca ghép, chị Phương xúc động chia sẻ: “Khi mở mắt ra, tôi biết mình đã sống. Lúc đó tôi vô cùng vui mừng, hạnh phúc. Tôi được sống lại nhờ vào “người em” xa lạ đã hiến tạng và các bác sĩ”.
Luôn mong mỏi biết người cho phổi mình là ai, chị cho biết khi khỏe hẳn, đi xa được, chị sẽ đến tận nhà để cảm ơn nghĩa cử cao cả của người đã cho mình lá phổi.
Đến nay, Bệnh viện Phổi Trung ương đã thực hiện thành công 6 ca ghép phổi như tiêu chuẩn cao nhất tại Mỹ. Điều đó đưa ghép phổi trở thành kỹ thuật thường quy tại bệnh viện.
PGS.TS Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm Điều phối Quốc gia về Ghép bộ phận cơ thể người, đánh giá, ghép phổi khó, trường hợp của Anh Thư là ca thứ 10 được ghép phổi trên toàn quốc. Nếu như một người chết não có thể lấy thận ghép cho 20 người, lấy gan ghép cho 10 người thì ước tính cứ 10 người bị chết não thì chỉ có 2 ca lấy được phổi để ghép.
Vì vậy, ghép phổi thường gặp nhiều khó khăn và ít ca ghép hơn so với các tạng khác.
“Nếu như bệnh nhân suy thận có thể sống được 5 năm thì người bệnh bị suy tim, suy phổi chỉ có thể sống được vài tuần, vài tháng. Họ không thể sống quá lâu với chúng ta. Thực tế nhiều bệnh nhân đã không thể chờ được ghép phổi”, PGS Hệ nói.
Vì thế, ông hy vọng trong tương lai sẽ có nhiều bệnh nhân hơn nữa được ghép phổi cũng như ghép các tạng khác, để không còn cảnh bác sĩ phải nhìn người bệnh dần dần rời khỏi cuộc đời.
Sau hơn 30 năm phát triển kỹ thuật ghép tạng, Việt Nam đã thực hiện hơn 9.000 ca ghép, nhưng trong số này chỉ có 14 ca ghép phổi. Trong đó Bệnh viện Phổi Trung ương thực hiện 6 ca, chiếm gần 50%.
Ca ghép phổi được thực hiện tại bệnh viện từ năm 2020 cũng là ca ghép phổi có thời gian sống lâu nhất tại nước ta.
Thực tế, ghép phổi vẫn là một thách thức lớn với nền y học. Theo đánh giá, ghép phổi khó nhất bởi tính phức tạp, khẩn trương, đòi hỏi kỹ thuật chuyên sâu, phối hợp, điều phối chặt chẽ.
Việt Nam đã tiến hành thành công ca ghép từ người cho phổi sống. Tuy nhiên, ghép phổi từ người cho chết não có nhiều khó khăn hơn rất nhiều.
Bởi ở người cho sống, các bác sĩ có sự chủ động, chuẩn bị và thường chỉ lấy một thùy hoặc phân thùy để ghép cho bệnh nhân. Với ghép phổi từ người cho chết não, lúc này tình trạng rất khẩn cấp, yêu cầu phải hồi sức đảm bảo giữ phổi nguyên vẹn mới có thể ghép phổi.
Trong một thời gian rất ngắn, các bác sĩ phải thực hiện ca ghép phức tạp, bên cạnh đó tất cả các vấn đề như gây mê, sau phẫu thuật, hồi sức đều phức tạp…, nhất là trường hợp ghép 2 phổi đồng thời.
Về mặt kỹ thuật, phẫu thuật ghép phổi rất rắc rối, trải qua nhiều thì, đòi hỏi số lượng bác sĩ tham gia đông, chia nhiều ê kíp và cần phối hợp đồng bộ với nhau. Quá trình mổ lấy và bảo quản phổi cũng khó hơn so với các tạng khác ở người chết não.
TS.BSCC Đinh Văn Lượng, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, cho biết, các ca ghép phổi được thực hiện theo những quy chuẩn quốc tế đòi hỏi sự phối hợp nghiêm ngặt của tất cả các bộ phận, các chuyên khoa sâu, các quy trình chuẩn bị từ người cho, phẫu thuật cấy ghép, chăm sóc và hồi sức sau ghép, phác đồ thuốc và sự can thiệp toàn diện của các chuyên gia các chuyên ngành.
Các ca ghép phổi thành công sẽ giúp cứu được hàng nghìn người bệnh mà chỉ có thay phổi mới có thể chữa được.
Trong tương lai, Bệnh viện Phổi Trung ương mong muốn sẽ xây dựng, phát triển trung tâm ghép phổi vùng. Đồng thời, trở thành địa chỉ tiếp nhận, quản lý và triển khai kỹ thuật ghép phổi cho người bệnh Việt Nam và các nước khác trong khu vực.
Bệnh viện cũng sẽ tiếp tục chuyển giao, đào tạo, nâng tầm kỹ thuật ghép phổi ở mức cao nhất như các quốc gia phát triển.
TS Lượng cũng khẳng định, Bệnh viện Phổi Trung ương chỉ là mắt xích, là hạt nhân cơ bản. Sự thành công của các ca ghép phổi là sự tham gia của tất cả chuyên gia đầu ngành của y học Việt Nam.
Đó cũng là sự phối hợp của toàn bộ hệ thống trang thiết bị hiện đại nhất của các bệnh viện chuyên ngành, sự phối hợp tuyệt vời của hệ thống điều phối ghép tạng quốc gia.
Hàng năm trên thế giới có khoảng 5.000 ca được ghép phổi, chủ yếu từ người cho chết não. Trong đó, riêng tại Mỹ là 2.300 ca.
“Chúng tôi mong muốn Việt Nam sẽ trở thành quốc gia có tên tuổi trên bản đồ thế giới về ghép phổi và như thế chúng ta sẽ còn rất nhiều việc để làm. Chúng ta bắt đầu từ con số 1,2,3 và mục tiêu chúng ta phải thực hiện 50 ca ghép phổi trong một năm, để trở thành trung tâm ghép phổi vùng”, TS Lượng chia sẻ.
Theo TS Lượng, hiện nay, tại nước ta có khoảng 900 người bệnh cần ghép phổi.
Bên cạnh đó, điều khiến ông băn khoăn là vấn đề chi phí. Chi phí cho một ca ghép phổi tại Việt Nam thuộc mức thấp so với thế giới, nhưng đó vẫn là gánh nặng tài chính lớn, vượt quá khả năng chi trả đối với nhiều gia đình.
Vì vậy, để có thêm nhiều người bệnh có thể tiếp cận với kỹ thuật ghép phổi, đặc biệt là những người bệnh có hoàn cảnh khó khăn, theo ông cần có cơ chế chi trả từ nguồn BHYT và sự hỗ trợ từ các nguồn xã hội hóa khác. Hiện nay, hầu hết các ca ghép phổi đều được bệnh viện hỗ trợ kinh phí.
20/08/2025 – 12:04