Trong phim truyện Nhật Bản Monster của đạo diễn Hirokazu Kore-eda, nhân vật bà hiệu trưởng Makiko Fushimi rất kiệm lời, chủ yếu ngồi bất động, nói xin lỗi như một cái máy. Nhưng chỉ từng ấy thôi đã khái quát được chân dung của nhiều nhà giáo dục, hé lộ góc khuất của ngành giáo dục Nhật Bản cũng như ở nhiều nước châu Á khác, trong đó có Việt Nam.

Thủ vai Fushimi rất thành công chính là nữ diễn viên gạo cội Yuko Tanaka – người được nhớ đến nhiều nhất ở Việt Nam qua vai Oshin thời trưởng thành trong phim truyền hình Oshin (1983). Phim nổi tiếng đến mức từ đó đến nay, người giúp việc nhà thường được gọi là ô-sin.

Vai diễn để đời

Yuko Tanaka sinh ngày 29/4/1955 ở Osaka, Nhật Bản. Cô đã giành được một số giải thưởng diễn xuất ở cả lĩnh vực điện ảnh và truyền hình, sau khi tốt nghiệp Đại học Meiji. 

Khi bắt đầu sự nghiệp vào năm 1979, Tanaka đóng vai chính trong bộ phim truyền hình dài tập của đài NHK là Sister Ma và lồng tiếng cho vai Judy trong phim hoạt hình Daddy-Long-Legs của Fuji Television dựa trên tiểu thuyết của Jean Webster, được phát sóng vào tháng 10/1979.

Tanaka xuất hiện trong phim chiếu rạp đầu tiên của cô vào năm 1981 – phim lịch sử Eijanaika và cuối năm đó, cô đóng vai chính trong phim tiểu sử hư cấu Edo Porn. Tanaka đã nhận được một số giải thưởng cho vai diễn trong hai bộ phim này, bao gồm Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất và Diễn viên mới xuất sắc nhất năm. Cô cũng giành được Giải thưởng Ruy băng xanh cho Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất và Giải thưởng Điện ảnh Hochi cho Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất.

Tanaka trở lại phim truyền hình vào cuối năm 1981 với loạt phim Making Memories của đài TBS. Tháng 5/1982, Tanaka đóng vai chính trong phim The Rape – vai diễn giúp cô được đề cử Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất của Viện Hàn lâm Nhật Bản. Cuối năm đó, Tanaka hóa thân thành Keiko trong phim hài Tora-san: the Expert. Đầu năm 1983, Tanaka thủ vai gái điếm trong phim hình sự bí ẩn Amagi Pass.

Nhà phê bình Kevin Thomas của Los Angeles Times miêu tả Tanaka “cực kỳ xinh đẹp và tài năng”, khiến bộ phim “trở thành một điều gì đó phi thường”. Với vai diễn trong phim Amagi Pass, cô đã giành được cả giải Ruy băng xanh và giải Kinema Junpo ở hạng mục Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất. 

Dịp lễ kỷ niệm 30 năm thành lập vào năm 1983, NHK cho ra mắt phim bộ Oshin kể về cuộc đời của một cô nông dân tên là Oshin. Oshin sinh năm 1900, trải qua nghèo khó, bị ngược đãi, gần như cả thời thơ ấu và xuân sắc phải làm nhiều công việc nặng nhọc trong vai trò giúp việc nhà, nhưng về sau tìm thấy thành công và hạnh phúc. Oshin khi còn nhỏ do Ayako Kobayashi thủ vai, Tanaka thể hiện hình ảnh Oshin khi nhân vật trưởng thành. 

Oshin là nhân vật biểu tượng cho sự kiên trì, cho thấy một người không bao giờ nên bỏ cuộc – ngay cả trong những thời điểm gian nan nhất. Cô không chỉ được người Nhật quý mến mà còn được khán giả từ khắp nơi trên thế giới yêu thương.

Bộ phim dài gần 300 tập (mỗi tập 15 phút) được phát sóng từ tháng 4/1983 đến tháng 3/1984. Với tỷ suất người xem cao nhất (62,9%), Oshin trở thành bộ phim truyền hình nổi tiếng nhất trong lịch sử truyền hình Nhật Bản. 

Phim cũng rất nổi tiếng bên ngoài Nhật Bản. Ở Việt Nam, cả người trẻ và người có tuổi đều háo hức chờ xem số phận thăng trầm của bé gái, thiếu nữ, thanh niên, trung niên rồi bà già Oshin. Sự thành công của bộ phim không chỉ nằm ở nội dung cảm động, đầy tính nhân văn mà một phần còn ở phiên bản lồng tiếng đầy cảm xúc của các diễn viên, phát thanh viên và biên tập viên từ Đài Truyền hình Việt Nam.

Phiên bản lồng tiếng được sản xuất với sự giám sát của Đài NHK Nhật Bản, thậm chí 15 phút đầu tiên còn được chiếu thử trên kênh này. Phiên bản lồng tiếng Việt sau đó đã nhận được sự hoan nghênh và cảm phục từ khán giả Nhật Bản. Oshin là bộ phim truyền hình nước ngoài đầu tiên được lồng tiếng tại Việt Nam.

Hậu ‘Oshin’

Sau Oshin, Tanaka trở lại đóng vai chính trong phim hài Capone Cries a Lot phát hành tháng 2/1985 và phim truyền hình Demon tháng 8/1985. Cô nhận được đề cử Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất từ Viện Hàn lâm Nhật Bản. 

Trong 10 năm tiếp theo, Tanaka tham gia hàng chục bộ phim truyền hình và phim lịch sử của NHK ghi lại thời kỳ Minh Trị Duy tân As If In Flight, gồm 48 tập từ tháng 1 đến tháng 12/1990. 

Thời gian này, Tanaka cũng xuất hiện trong hai phim truyện, gồm phim tình cảm về giáo viên có tựa đề Children on the Island (tên khác là 24 Eyes) được phát hành tháng 7/1987. Los Angeles Times đánh giá cô “rất tinh tế trong vai diễn”.

Tháng 5/1988, Tanaka đóng vai Kino (chính là Catherine trong tiểu thuyết nổi tiếng Wuthering Heights – được dịch là Đồi gió hú hoặc Đỉnh gió hú) trong phim cùng tên được chuyển thể từ tác phẩm của nữ văn sĩ Anh Emily Bronte. Đạo diễn Yoshishige Yoshida đã lấy bối cảnh Nhật Bản thời Trung cổ. 

Năm 1996, khi đạo diễn Yoji Yamada làm lại kịch bản từ loạt phim nổi tiếng Otoko wa Tsurai yo, Tanaka được chọn vào vai nữ chính – tình yêu đích thực của nhà quản lý rạp chiếu đang thất bại. Năm 1997, Tanaka lồng tiếng cho Lady Eboshi trong anime giả tưởng Princess Mononoke. Trong Osaka Story năm 1999, Tanaka đóng vai một nửa của bộ đôi hài có cuộc hôn nhân thất bại.

Tanaka tiếp tục sự nghiệp đáng nhớ suốt những năm 2000, diễn cùng tài tử Ken Takakura trong phim truyền hình Yasuo Furuhata năm 2001, phim The Firefly kể về các gia đình Nhật Bản sau Thế chiến thứ hai. Bộ phim được Viện Hàn lâm Nhật Bản đề cử 13 giải, trong đó có đề cử Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất cho Tanaka.

Trong phim Hibi năm 2005, Tanaka đảm nhận vai nghệ sĩ gốm ngoài đời thực Kiyoko Koyama. Phim mang về cho Tanaka cả Giải thưởng Điện ảnh Hochi và Giải thưởng Kinema Junpo cho Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất.

Vai diễn tiếp theo của Tanaka là một phụ nữ độc thân 50 tuổi gặp lại tình cũ khi đang giao sữa trong bộ phim tình cảm lãng mạn The Milkwoman năm 2005. Cô đã giành được giải Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất cho vai diễn trong bộ phim này và phim Hibi tại Giải thưởng Điện ảnh Chuyên nghiệp Nhật Bản năm 2006. 

Tanaka còn lồng tiếng cho nhân vật phù thủy Cob trong phim hoạt hình Tales from Earthsea năm 2006. Phim này cũng được phát hành dưới dạng phiên bản tiếng Anh tại Mỹ vào năm 2010.

Tanaka trở lại phim truyền hình với vai Từ Hi Thái hậu trong bộ phim cổ trang The Pleiades của NHK. Bộ phim Trung – Nhật dài 28 tập được phát sóng tại Nhật Bản từ tháng 1 đến tháng 7/2010 và tại Trung Quốc từ tháng 3/2010. Cả hai phiên bản đều được đánh giá xuất sắc.

Tanaka tái hợp bạn diễn Ken Takakura trong bộ phim Anata e aka Dearest năm 2012. Năm sau, cô đảm nhận vai bà mẹ trong Dawn of a Filmmaker: The Keisuke Kinoshita Story – phim truyền hình dựa trên cuộc đời của đạo diễn phim nổi tiếng người Nhật. Cô cũng đóng vai chính trong The Backwater năm 2013. 

Năm 2023, Tanaka chỉ đóng vai phụ (hiệu trưởng trường tiểu học) trong Monster nhưng để lại dấu ấn sâu sắc.

Trailer bộ phim ‘Monster’:

Linh Nhi

‘Cú máy ăn tiền’ phô bày mặt trái tàn khốc của nền công nghiệp làm phim‘Cú máy ăn tiền’ – phim có sự tham gia của “quốc bảo điện ảnh” Hàn Quốc Song Kang Ho, từng nhận tràng vỗ tay dài 12 phút tại LHP Cannes 2023 có đề tài độc lạ chính thức ra mắt khán giả Việt từ 13/10.