Tỷ số giới tính khi sinh được xác định bằng số bé trai trên 100 bé gái được sinh ra sống. Tỷ số này thông thường là 104-106/100.

Tại Việt Nam, mất cân bằng giới tính khi sinh thực sự trở thành thách thức từ đầu những năm 2000, trở nên rõ rệt hơn từ năm 2006 với 109 bé trai sinh ra sống trên 100 bé gái.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, năm 2022, tỷ số này ở nước ta là 112,1 trẻ trai trên 100 trẻ gái, tương đương 2 năm trước đó.

Chia sẻ tại hội thảo gần đây về tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, lãnh đạo Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết tình trạng mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh ở Việt Nam tuy xuất hiện muộn so với các nước nhưng tăng nhanh và lan rộng.

Hiện tất cả 6 vùng kinh tế – xã hội tại nước ta đều có tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, đặc biệt tại đồng bằng Sông Hồng và vùng miền núi trung du phía Bắc.

Theo Bộ Y tế, cả nước có 21 tỉnh, thành phố có tỷ số giới tính khi cao hơn mức trung bình cả nước. Một số địa phương có con số này cao như Sơn La (117), Nghệ An (116,6)… Trong khi đó, nhiều tỉnh miền Tây Nam Bộ có tỷ số dưới 108.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, nhưng theo các chuyên gia gốc rễ và cốt lõi là do định kiến giới, tư tưởng “trọng nam khinh nữ” ăn sâu vào từng người dân Việt. Tư tưởng này xuất hiện từ khi chuẩn bị kết hôn đến, trước khi có con, có con, đến lúc qua đời. 

Việt Nam là một quốc gia châu Á có nền văn hóa truyền thống với tư tưởng Nho giáo đóng vai trò chủ đạo. Một trong những giá trị quan trọng của tư tưởng này là việc có con trai để nối dõi tông đường, thờ phụng tổ tiên, phụng dưỡng cha mẹ.

Ngoài ra, hiện nay quy mô gia đình nhỏ ngày càng trở nên phổ biến, mỗi cặp vợ chồng thường sinh 1-2 con nhưng mong muốn trong số đó phải có con trai. Vì vậy, họ đã sử dụng các dịch vụ lựa chọn giới tính trước sinh để đáp ứng được cả hai nhu cầu trên.

Lạm dụng khoa học kỹ thuật để lựa chọn giới tính thai nhi cũng là nguyên nhân chính được chỉ ra.

Bên cạnh đó, hệ thống an sinh xã hội cho người cao tuổi của nước ta chưa phát triển. Ở các khu vực nông thôn, nhiều người già không có lương hưu, hay trợ cấp xã hội, trong khi họ cần sự chăm sóc về y tế.

Tất cả phụ thuộc vào khả năng phụng dưỡng của con cái mà theo quan niệm của gia đình truyền thống, trách nhiệm đó chủ yếu thuộc về con trai. 

Dư thừa nam giới, thiếu hụt nữ giới sẽ khiến nhiều đàn ông phải sống độc thân. Theo số liệu mới nhất của Tổng cục Thống kê, Việt Nam sẽ dư thừa 1,5 triệu đàn ông vào năm 2034 và con số này sẽ tăng lên 2,5 triệu vào 25 năm sau đó. 

Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên, dưới 109.

Dù vậy, theo Cục Dân số mục tiêu này rất khó khăn vì từ nay đến đó, mỗi năm chúng ta phải giảm 0,4 điểm phần trăm, trong khi 8 năm trước, với nhiều nguồn lực và tác động, nhưng mỗi năm chỉ giảm 0,1 điểm phần trăm.